Obchody stulecia odzyskania niepodległości stały się okazją do refleksji nad dorobkiem i kondycją państwa polskiego ostatniego wieku. W tym dyskursie ważne jest także spojrzenie na niepodległą Polskę z perspektywy nauk politycznych. Mamy więc zaszczyt przedstawić Państwu numer naszego czasopisma zatytułowany Polska 1918-2018. Stulecie niepodległości państwa.
Znajdą go Państwo klikając poniżej:
Numer otwieramy artykułem Michała Śliwy pt. Parlamentaryzm w warunkach autorytaryzacji władzy państwowej w Polsce w XX wieku, w którym autor, odwołując się zarówno do stulecia odzyskania niepodległości, jak i 550-lecia parlamentaryzmu polskiego, podkreśla społeczny i ustrojowy charakter obu rocznic. Opisując rozwój parlamentaryzmu, badacz wskazuje na słabości państwa ujawniające się w kryzysie parlamentaryzmu. Jest on związany z brakiem – przez większą część minionego stulecia – sprzyjających warunków dla funkcjonowania systemu parlamentarnego. Jednocześnie pomimo wszelkich trudności zawsze ujawniały się silne dążenia do parlamentaryzacji ustroju państwa jako najpewniejszej drogi urzeczywistnienia idei demokratyzacji władzy państwowej i społeczeństwa.
Agnieszka Lipska-Sondecka podjęła problematykę z zakresu administracji państwowej i rezultaty swoich badań przedstawiła w artykule pt. Modernizacja administracji państwowej w Polsce w latach 1989-1998. Autorka, wychodząc od ustaleń Okrągłego Stołu dotyczących struktury aparatu władzy w państwie, w ramach którego administracja miała stać się podmiotem o szczególnym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania państwa i systemu społecznego, wskazuje na kolejne, kluczowe etapy procesu zmian administracji zmierzających do jej upodmiotowienia.
Z poruszoną w tekście tematyką koresponduje w pewnej mierze artykuł Anny Szustek i Małgorzaty Szustek-Janowskiej pt. Samorząd w polskim porządku konstytucyjnym XX wieku. Koncepcje samorządu terytorialnego i samorządów specjalnych. W artykule przedstawiono ewolucję koncepcji samorządu w polskich konstytucjach w okresie ostatniego stulecia. To studium komparatystyczne obrazujące, jak zawile rozwijała się polska myśl samorządowa od odzyskania niepodległości. Przegląd konstytucyjnych podstaw samorządu pozwala ocenić rolę czynnika społecznego i państwowego w budowie systemu samorządowego w Polsce.
Do konstytucyjnych wizji samorządu specjalnego nawiązuje tekst Marcina Zaborskiego, który podjął się analizy ustroju adwokatury polskiej w okresie 1918-2018. Pokazał specyfikę i meandry samorządu adwokatów jako zawodu zaufania publicznego. Adwokatura jako jedyna ma samorząd zawodowy w Polsce, który ma stuletnią tradycję. W artykule wyeksponowano, w jakiej mierze czynnik państwowy, a w jakim zakresie samo środowisko zawodowe wpłynęło na kształt ustroju adwokatury w Polsce.
Grupę artykułów o charakterze przekrojowym zamyka tekst Daniela Przastka pt. Polityczny teatr w Polsce Odrodzonej (1918-2018), w którym autor ukazuje polityczne znaczenie polskiej sceny w ostatnich stu latach państwowości poprzez analizę organizacji życia artystycznego, realizację polityki kulturalnej państwa oraz polityczny i społeczny wymiar aktywności artystycznej polskich twórców scenicznych. Autor postawił tezę, że polski teatr jest świadomym uczestnikiem życia wspólnoty, ale również kreatorem oryginalnych i wyjątkowych widowisk, które posiadają wymiar polityczny i społeczny. Podkreślił, że artystyczną siłą sceny polskiej jest jej polityczne oblicze i zaangażowanie, ponieważ sztuka musi dotykać, żeby miała sens.
Z kolei Marek Jabłonowski w artykule pt. Rola i znaczenie grup nacisku w II Rzeczypospolitej. Przypadek ruchu kombatanckiego przedstawił konkluzje wynikające z badań prowadzonych nad rolą grup nacisku w historii politycznej II Rzeczypospolitej. Szczególną uwagę autor poświęcił organizacjom byłych wojskowych stanowiących zaplecze szeroko rozumianej sanacji. Pokazał udział ruchu kombatanckiego w życiu kraju, relacje z władzą polityczną, armią, sposoby oddziaływania na społeczeństwo, jego formy organizacyjne i metody działania. Ważnym aspektem analizy było ujęcie organizacji kombatanckich jako elementu systemu politycznego, w tym szczególnie służących do mobilizacji społecznego poparcia dla obozu władzy.
Ostatnim artykułem w niniejszym tomie jest praca Krzysztofa Żęgoty pt. O kształt granicy zachodniej. Kwestia wschodniopruska w Romana Dmowskiego programie granic Rzeczypospolitej w trakcie I wojny światowej. Autor podjął tematykę z zakresu myśli politycznej Narodowej Demokracji, a ściślej ujmując – poddał analizie wybrane problemy dotyczące endeckiej koncepcji granic odrodzonej Polski. W tym obszarze badawczym wybrał może epizodyczną sprawę, ale o dużym ciężarze gatunkowym. Pokazał, jak ważnym i trudnym zagadnieniem była kwestia Prus Wschodnich w polskim programie terytorialnym. Celem artykułu było pokazanie obecności i miejsca kwestii wschodniopruskiej w programie granic Romana Dmowskiego, jednego z głównych ideologów Narodowej Demokracji.