24 maja 2016 r. w Audytorium im. Stefana Czarnowskiego odbyło się spotkanie poświęcone temu, w jaki sposób skomplikowany konflikt w Izraelu wpływa na relacje między obywatelami a wojskiem oraz jakie to ma konsekwencje dla funkcjonowania państwa. Wykład na ten temat wygłosił prof. Yoram Peri, Dyrektor Gildehorn Institute for Israel Studies na Uniwersytecie w Maryland. Do wygłoszenia prelekcji na Uniwersytecie Warszawskim zaprosił go prof. Szewach Weiss, który poprowadził także całe spotkanie.

prof. Yoram Peri, Dyrektor Gildehorn Institute for Israel Studies na Uniwersytecie w Maryland
Na początku spotkania jego moderator wprowadził zebraną w Audytorium im. S. Czarnowskiego publiczność w tematykę wykładu a także przedstawił prelegenta z Uniwersytetu w Maryland. Prof. Weiss zaakcentował wielki wpływ, jaki armia izraelska wywarła na izraelskie społeczeństwo i państwo, nazywając siły zbrojne jedną z najważniejszych instytucji społecznych Izraela. Wojsko zdaniem profesora jest jednym z najważniejszych elementów oddziałujących spajająco na niezwykle zróżnicowane izraelskie społeczeństwo.
Profesor Yoram Peri rozpoczynając wykład podkreślił, iż Izrael jest jedynym na świecie państwem demokratycznym, które od początku istnienia znajduje się w stanie wojny. Zdaniem profesora cała historia Izraela jest historią wojen z sąsiadami. Konflikt bliskowschodni na przestrzeni dekad rozgrywał się bowiem pomiędzy państwem żydowskim a różnego typu sojuszami państw i narodów arabskich. Prelegent przywołał kolejne konflikty zbrojne – m.in. wojnę o niepodległość w 1948 r., wojnę sześciodniową z 1967 r. czy też wojnę Jom Kippur z 1973 r. podkreślając, iż w każdej dekadzie państwo izraelskie uwikłane było w militarne konfrontacje.
Prelegent zwrócił uwagę na swoistą zimną wojnę, prowadzoną w ostatnich latach pomiędzy Izraelem a Iranem, a związaną z irańskimi próbami rozwoju technologii nuklearnej oraz wspieraniem przez Teheran finansowo i wojskowo ugrupowań paramilitarnych i terrorystycznych działających przeciwko Izraelowi, zarówno na jego terytorium, jak też w państwach sąsiednich, m.in. w Libanie. Profesor Peri stwierdził ponadto, iż w państwie demokratycznym takim jak żydowskie, chronicznie zagrożonym konfliktem zbrojnym, w przeciwieństwie do państw europejskich, władza wykonawcza posiada pierwszeństwo nad zasadami parlamentaryzmu.
W państwie, którego bezpieczeństwo narodowe jest permanentnie zagrożone, inaczej definiowane są bowiem prawa i wolności obywatelskie. Prelegent podkreślił, iż w większości przypadków historii wojen, po zakończeniu konfliktu zbrojnego zasady demokratyczne były ostatecznie przywracane do postaci sprzed wojny. Państwo demokratyczne powraca bowiem do swoich zasad liberalnej demokracji oraz wolności obywatelskich. W przypadku Izraela sytuacja wewnętrzna i międzynarodowa w regionie taki proces skutecznie uniemożliwia.
Profesor Peri zwrócił uwagę na fakt, iż elementem wyróżniającym konflikt izraelski jest jego charakter zbliżony do wojny totalnej, nie posiadającej końca i nadziei na konstruktywne rozwiązanie. Każde militarne starcie w historii państwa izraelskiego było nieodłącznie związane z konsekwencją szybkiego zwycięstwa bądź całkowitej porażki.
Zdaniem prelegenta, głównym wyzwaniem dla polityki bezpieczeństwa Izraela stała się mniejszość palestyńska, która źródeł swojej tożsamości czerpie m.in. z masowych powstań Palestyńczyków przeciwko instytucjom izraelskim(zwanych intifadami), a obecnie także z działalności terrorystycznej ugrupowań palestyńskich. Profesor podkreślił, iż konflikt izraelsko-palestyński jest szczególnym dramatem – po jednej ze stron biorą bowiem w nim udział ludzie szczególnie młodzi, często uzbrojeni wyłącznie w kamienie i noże. Charakterystyczne cechy palestyńskich intifad świadczą w przekonaniu prelegenta także o wysokiej determinacji Palestyńczyków.
Kolejny wątek wykładu prof. Periego dotyczył charakteru służby w izraelskiej armii oraz głównych filarów państwowego systemu bezpieczeństwa. Otóż pierwszym filarem jest powszechna służba wszystkich obywateli, zarówno mężczyzn, jak też kobiet w każdym wieku, która trwa od 2 do 3 lat w zależności od rodzaju sił zbrojnych i specjalności wojskowej.
Drugim filarem bezpieczeństwa militarnego państwa izraelskiego, zapewniającym jednocześnie wysokie możliwości mobilizacyjne, jest system rezerw. Korpus rezerwowy tworzą wszyscy żołnierze poborowi, którzy po służbie zasadniczej odbywają corocznie kilkutygodniowe szkolenia wojskowe i tym samym utrzymują stałą gotowość do służby. Siły Obronne Izraela są zdaniem profesora jednym z najważniejszych elementów życia Izraelczyków, ale także kluczową instytucją kształtującą całą elitę polityczną państwa. Z armii izraelskiej wywodzą się politycy, dyplomaci czy urzędnicy państwowi. Korpus oficerski sił zbrojnych jest swoistą kuźnią elity narodowej – wywodzi się z niej większość premierów, prezydentów, ministrów czy ambasadorów itd. W ocenie profesora Peri armia izraelska stanowi kluczowy czynnik edukacyjny a jej pozycję w społeczeństwie izraelskim odzwierciedla choćby powszechna opinia, iż kariera wojskowa jest najważniejszym elementem warunkującym kompetencję i autorytet polityka. Profesor zilustrował to przykładem, nawiązując do początkowej fazy działań zbrojnych podczas wojny libańskiej, toczącej się w latach 1982-1985. Wówczas zarówno prezydent Icchak Nawon, jak i premier Izraela Menachem Begin byli osobami niezwiązanymi wcześniej z wojskiem. Kiedy zatem doszło do eskalacji napięć wewnętrznych w Libanie, nasilenia działalności terrorystycznej przeciwko cywilom w Izraelu ze strony Organizacji Wyzwolenia Palestyny oraz wybuchu wojny domowej w Libanie w 1975 r., to społeczeństwo izraelskie winą za rozwój wydarzeń obarczyło właśnie niekompetencję owych „polityków-cywilów”, niezdolnych do skutecznego działania wobec zagrożeń militarnych. Profesor Peri zwrócił także uwagę na duży wpływ izraelskiego korpusu generalskiego na kształtowanie się sceny politycznej oraz udział wyższych oficerów w powstawaniu partii politycznych o profilu lewicowym.
Prelegent odniósł się także do oskarżeń wobec żołnierzy izraelskich o niepotrzebne okrucieństwo i zabijanie arabskich cywilów. W opinii profesora przyczyn takiego stanu rzeczy należy upatrywać w tym, iż działania zbrojne toczą się nie na obszarach otwartych, odseparowanych od ludności cywilnej, lecz w terenie silnie zurbanizowanym. Ponadto ugrupowania palestyńskie, stosując terrorystyczne formy walki, posługują się często osobami małoletnimi a zamachy bombowe nie omijają takich miejsc jak szkoły czy szpitale.
Ostatnia część spotkania została poświęcona na pytania do prelegenta. Uczestnicy wykładu prosili profesora o odniesienie się do szeregu zagadnień bliskowschodnich, dotyczących między innymi roli Izraela i polityki państwa izraelskiego wobec konfliktu zbrojnego w Syrii, kwestii rywalizacji szyickiego Iranu z sunnicką Arabią Saudyjską czy problemu obecności Arabów w ramach Sił Obronnych Izraela.
Spotkanie z prof. Yoramem Perim zakończył prof. Szewach Weiss, który dokonał jego podsumowania a także podziękował w imieniu Ośrodka Analiz Politologicznych UW oraz Centrum Badań nad Współczesnym Izraelem UW profesorowi i słuchaczom za przybycie.