27 marca Ośrodek Analiz Politologicznych wraz z Instytutem Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego zorganizował pierwsze w tym roku Forum Dyskusyjne pt. „Odpowiedzialność polityka-urzędnika”. Wśród zaproszonych gości znaleźli się wojewoda mazowiecki Jacek Kozłowski (PO) oraz dwóch byłych ministrów –  Wojciech Olejniczak (SLD), poseł do Parlamentu Europejskiego, minister rolnictwa i rozwoju wsi w latach 2003-2005 i Kazimierz M. Ujazdowski (PiS), poseł na Sejm RP, minister kultury i dziedzictwa narodowego w latach 2000-2001 a także 2005-2007. Pomysłodawcą i moderatorem Forum była prof. Jolanta Itrich-Drabarek.

prof. Jolanta Itrich-Drabarek, moderator Forum

Forum otworzył prof. Janusz Adamowski, dziekan Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW a zarazem członek Rady Programowej Ośrodka. Przywitał on prelegentów jak i wszystkich pozostałych uczestników spotkania. Wśród wielu znakomitych gości znaleźli się między innymi prof. Piotr Węgleński, Rektor Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1999-2005, Jan Pastwa, dyrektor Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, Halina Stachura-Olejniczak, dyrektor generalny Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie oraz Dariusz Jadowski, dyrektor Departamentu Edukacji i Wydawnictw Narodowego Banku Polskiego.

W pierwszej części Forum prof. Jolanta Itrich-Drabarek postawiła przed prelegentami pytanie o pojmowanie misji służby publicznej.

Jacek Kozłowski, wojewoda mazowiecki (PO)

Wojewoda Jacek Kozłowski odpowiedział na to pytanie jako pierwszy, odwołując się zarazem do swojego urzędniczego doświadczenia. Za bardzo istotny element w misji wojewody prelegent uznał przybliżenie urzędu do społeczeństwa, któremu ma on zadanie służyć.

Kazimierz Ujazdowski odnosząc się do pytania moderator Forum zastanawiał się nad samą definicją misji publicznej. Poseł stwierdził, że osobą publiczną stał się wiele lat przed tym jak został ministrem, jako student rozpoczynając działalność opozycyjną na Uniwersytecie Łódzkim a później w „Solidarności”. Przynależność do tego ruchu miała ukształtować sposób postrzegania rzeczywistości przez byłego ministra kultury, w której szczególnie akcentował moralne podstawy pełnionej misji społecznej.

Kazimierz M. Ujazdowski, Poseł na Sejm RP (PiS)

Kazimierz Ujazdowski zwracał ponadto uwagę na sposoby pojmowania misji publicznej współcześnie. Jego zdaniem bowiem zostały one zdominowane przez marketing polityczny. Za niezwykle istotne dla sprawowania wysokich funkcji publicznych (w tym ministerialnych) reprezentant Prawa i Sprawiedliwości wskazał posiadanie własnych poglądów oraz określonego programu, wynikającego z wiedzy i bogactwa zawodowych doświadczeń. Zdaniem Kazimierza M. Ujazdowskiego polityk-urzędnik musi posiadać umiejętność pracy zespołowej oraz aktywizowania swoich urzędników – jego zdaniem bowiem tylko to pozwala skutecznie pełnić misję publiczną.

Wojciech Olejniczak, Poseł do Parlamentu Europejskiego (SLD)

Wojciech Olejniczak rozpoczynając swoją wypowiedź podkreślił, że temat dyskusji jest niezwykle ważny. Często bowiem gdy zastanawiamy się nad ułomnościami państwa to winą obarczamy jedynie na polityków. Prelegent uznał, że choć taka postawa jest niepozbawiona swoich racji to na misję służby publicznej należy patrzeć szerzej. Realizują ją bowiem nie tylko politycy ale także choćby uczelnie czy aktywni społecznie obywatele. Zdaniem Wojciecha Olejniczaka realizacja misji publicznej będzie efektywna wtedy gdy nad indywidualizm będzie się przedkładać kooperację na rzecz wspólnego dobra. Prelegent nawiązał także do wypowiedzi Kazimierza Ujazdowskiego zgadzając się z nim, że w pracy publicznej niezwykle istotne jest zdefiniowanie problemów i wyznaczenie określonych celów. Były minister rolnictwa podkreślał, że świadomość realizacji określonej misji publicznej powinien posiadać nie tylko minister czy wojewoda ale każdy urzędnik. Za wzór sprawnego urzędnika i właściwie funkcjonującej administracji Wojciech Olejniczak wskazywał pracowników Parlamentu Europejskiego.

Druga część Forum została poświęcona zagadnieniom odpowiedzialności polityków-urzędników za słowa i decyzje. Prof. Jolanta Itrich-Drabarek zacytowała szereg niechlubnych wypowiedzi przedstawicieli wszystkich partii parlamentarnych pytając zarazem swoich dyskutantów, czym jest odpowiedzialność za słowo i jakie sankcje powinni oni ponosić za jej złamanie.

Kazimierz M. Ujazdowski w odpowiedzi na pytanie moderator stwierdził, że zajmowanie się skrajnymi przypadkami polskiej polityki nie ma sensu – nimi powinna się bowiem zająć opinia publiczna. Duży problem polityk dostrzega jednak w sytuacji, gdy skrajną nieodpowiedzialność za słowa wykazują osoby pełniące najważniejsze publiczne stanowiska bądź aspirujące do tej roli. Zdaniem posła Prawa i Sprawiedliwości polityka staje się bowiem coraz bardziej „sztuką perswazji i marketingu” niż realnej pracy. Jako podstawową zasadę polityka-urzędnika w pracy Kazimierz Ujazdowski uznał „nie krytykuj i nie żądaj czegoś, czego sam byś nie zrobił”. Były minister kultury podkreślił natomiast, że dużo ważniejsza od deklaracji jest odpowiedzialność polityków za swoje działania. Problem współczesnej polityki, zdominowanej przez działania autoprezentacyjne jest wg niego brak działań. W przekonaniu posła Prawa i Sprawiedliwości większość ministrów w gabinecie Donalda Tuska nie posiada wyrazistych poglądów i nie jest samodzielna w swoich działaniach.  Minister zaś nie może być jedynie podwykonawcą przedsięwzięć swojego szefa bez określonych ambicji i programowych pomysłów. Receptę na poprawę tej sytuacji  mogłoby być zdaniem posła Ujazdowskiego wzmocnienie mechanizmów demokracji bezpośredniej, dzięki którym opinia publiczna mogłaby wywierać większą presję na politycznych decydentów.

Wojciech Olejniczak zauważył, że choć przytoczone przez prof. Jolantę Itrich-Drabarek wypowiedzi nigdy nie powinny mieć miejsca, to politycy nie ponieśli za nie jakiejkolwiek odpowiedzialności. W przekonaniu europosła istotny problem pojawia się wówczas, gdy określone wypowiedzi wpływają na nastroje społeczne bądź gdy w ślad za komentarzem osoby publicznej idzie przyzwolenie na określone zachowanie. Za przykład nieodpowiedzialnych wypowiedzi polityków Wojciech Olejniczak wskazał te dotyczące  migrantów, które powodują niechęć do przyjezdnych.

prof. Piotr Węgleński, Rektor Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1999-2005

Mówiąc o odpowiedzialności za działania, Wojciech Olejniczak zwrócił uwagę na cechę polityków, którzy nie potrafią się przyznać do błędów.

Na koniec Forum Dyskusyjnego tradycyjnie zaplanowano czas na dyskusję pomiędzy panelistami a pozostałymi uczestnikami spotkania. Pytania dotyczyły między innymi wprowadzenia ewentualnej odpowiedzialności finansowej urzędników i polityków za zaniechania prowadzące do szkód materialnych obywateli czy przyczyn niskiego poziomu kultury i partycypacji politycznej.

Jan Pastwa, dyrektor Krajowej Szkoły Administracji Publicznej

Głos zabierali między innymi prof. Piotr Węgleński i  Jan Pastwa, dyrektor Krajowej Szkoły Administracji Publicznej.

Po zakończeniu części dyskusyjnej i krótkim podsumowaniu wypowiedzi prelegentów prof. Jolanta Itrich-Drabarek zakończyła pierwsze tegoroczne Forum, zapraszając wszystkich jego uczestników do udziału w kolejnych przedsięwzięciach Ośrodka Analiz Politologicznych oraz Instytutu Nauk Politycznych UW.